مسئولیت اجتماعی و اهمیت آن در ادارات و سازمان های دولتی

همپیمایی سازمانی

در جامعه پویا و روبه رشد امروزی همه سازمانها در فضایی مشغول به فعالیت هستند که علاوه بر لزوم رعایت هنجارهای سازمانی، باید تامین رضایت بسیاری از عوامل خارجی سازمان را تحت عنوانی به نام "مسئولیت پذیری اجتماعی" سازمانی مد نظر داشته باشند. تغییرهای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، و فناوری در دنیای امروز، افراد و سازمانها را به انجام مسئولیتهای اجتماعی برای کار اخلاقی تر و به شیوه ای انسان دوستانه تر سوق می دهد.

هر یک از ما مسئول خودمان،یکدیگر و جهان هستیم. ایجاد اعتقاد به مسئولیتهای اجتماعی در سازمانها و ارگانهای دولتی و حاکمیتی، سنگ بنای مدیریت دولتی است. امروزه مدیریت دولتی را مدیریت مسائل عمومی برای ارتقای منفعت عامه میدانند. از این رو، مسئولیت مواجه شدن با موانع و مشکلاتی که بر سر راه تامین این منافع ظاهر می شود نیز در حیطه مدیریت دولتی است.
یکی از مشکلات سازمانها در رابطه با مسئولیت اجتماعی، فقدان برنامه مسئولیت اجتماعی سازمانی است، چرا که مدیران فاقد درک درستی از این برنامه ها و منافع و مزایای حاصل از آن هستند. باید به این مسئله توجه داشت که مسئولیت سازمانها نسبت به جامعه و عامۀ مردم فراتر از ارائه خدمت و تهیه کالاست. سازمانها باید نسبت به حل و فصل مسایل واقعی جامعه همت گمارند و امکانات مالی و انسانی خود را در این راه بکار گیرند.
موارد متعددی گویای این واقعیت است که اگر سازمانها بصورت مهارگسیخته ای به سوی اهداف خود یکه تازی کنند، جامعه و مصالح آن را زیر پا خواهند نهاد و خیر عامه فدای منفعت سازمان خواهد شد.برای مسئولیت اجتماعی رویکرد جامعی که مناسب تمام سازمانها باشد، وجود ندارد و سازمانهای مختلف از رویکردهای متفاوتی استفاده میکنند. بهره گیری از یک مدل بومی تا حد زیادی شکافهای موجود را پر مینماید. جامعۀ ایرانی به عنوان جامعه ای متکی بر ارزشهای اسلامی است که همواره این ارزشها در اسناد، راهبردها، برنامهها، و سیاستهای بالادستی نظام اداری(از جمله برنامه ششم توسعه،لایحه الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، سند چشم انداز بیست ساله و سیاست های کلی نظام اداری)لحاظ شده است.
 پر واضح است که مدل مسئولیت اجتماعی سازمانی که متناسب با نظام جمهوری اسلامی باشد می بایست با تاکید بر ارزشهای اسلامی در نظرگرفته شود تا نتایج از همسویی فرهنگ سازمان و جامعه به دست آید. این چارچوب، سازمانهای دولتی در نظام اسلامی را به اولویت بندی بهتر فعالیتهای مسئولیت اجتماعی خود مطابق با شریعت و قانون اسالمی قادر میسازد.
 در باب اهمیت مسئله، این مطلب با برجسته سازی مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمانی به دنبال طراحی مدلی در سازمانهای دولتی است تا از این طریق به صورت علمی به افزایش دانش و آگاهی دستگاههای دولتی از این مفهوم، و به صورت عملی به شناسایی ابعاد و مولفه های مسئولیت اجتماعی سازمانی بپردازد و در این زمینه برای رسیدن به وضعیت مطلوب، تصمیم ها و تمهیدهای لازم را ارائه دهد.
 حساسیت نقش و مسئولیت سازمانهای دولتی نسبت به مسائل مختلف عمومی جامعه و نقش عمدۀ آنها در فرهنگسازی و القای هنجارها سبب میشود که این سازمانها بتوانند با پیشگامی در تحقق و ترویج مفهوم مسئولیت پذیری سازمانی زمینه ساز الهام و الگوبرداری دیگر بخشهای غیردولتی شوند و در این خصوص به پذیرش و استقرار مسئولیت پذیری اجتماعی سازمانی مبادرت ورزند. با وجود اهمیت انکارناپذیر مسئولیتپذیری اجتماعی، این مهم و بررسی آن در سازمانهای بخش دولتی ایران کمتر مورد توجه است.
با کنکاش روشن میشود که به ارائه مدلی جامع در زمینه مسئولیت اجتماعی و در بخش دولتی ایران مبتنی بر ارزشهای اسلامی پرداخته نشده است. این در حالی است که مسئولیت اجتماعی به دلایل بسیاری در سازمانهای دولتی اهمیت دارد، زیرا این سازمانها مصرف کنندۀ منابع کمیاب جامعه هستند و ماموریت و رسالتشان خدمت به جامعه است. بنابراین باید در برابر مسئولیت اجتماعی حساسیت بیشتری از خود نشان داده و در پی تامین هدف هایی باشند که به صلاح همگان است.
 امروزه مسئولیت اجتماعی سازمانی همواره بیش از پیش مورد توجه است، چرا که سازمانها از جانب ذینفعان خود نسبت به شرکت در طرحهای مسئولیت اجتماعی تحت فشار هستند .اصطلاح مسئولیت اجتماعی سازمانی بیشتر از  اینکه در حد یک مفهوم باقی بماند، مقوله ای است که انواع ایده ها، مفاهیم، تکنیکها، و استدلال ها در کنار آن وجود دارد. اگرچه تعاریف گستردهای در مورد مسئولیت اجتماعی سازمانی تا کنون از صاحب نظران داخلی و بین المللی منتشر شده است، اما پر واضح است که مسئولیت اجتماعی سازمانی به الزام نهاد یا سازمان برای بهبود منافع اجتماعی ورای مسئولیتهای قانونی مشخص شده نسبت به ذینفعان و جامعه پیرامونی اشاره دارد.
مسئولیت اجتماعی سازمان شامل اجرای طیف گستردهای از فعالیت هایی چون کاهش اثرهای زیست محیطی، سرمایه گذاری در مدیریت و توسعه افراد، پشتیبانی جامعه، و کسب اطمینان از پایداری اقتصادی سازمان است. منظور از مسئولیت اجتماعی در سازمان، ایجاد تعادل و توازن میان ابعاد و مسائل مختلف درون و بیرون سازمان است و اینکه سازمان تنها به آنچه در حد قانون وضع میشود اکتفا نکرده و ورای قانون، خود را در برابر جامعه و سایر ذینفعان مسئول بداند. همچنین، از آنجا که در جامعۀ ایران جامعه ای مسلمان است و سازمانها از تعالیم حیاتبخش اسلام بهره مند هستند، باید در کنار منافع سازمان و مصالح جامعه، حرکت در چارچوب ارزشهای اخلاقی و دینی اسلام نیز سرلوحه اهتمام به مسئولیت اجتماعی سازمانی قرار گیرد.
 سازمانها و ارگانهای دولتی با طیف وسیعی از ذینفعان سروکار دارند و بر زندگی و سرنوشت تعداد زيادی از انسانها اثر می گذارند.از این منظر، نسبت به بخش خصوصی مسئولیت بیشتری در نیل به منافع عمومی دارند. هدف سازمان دولتی کاهش مشکلات اقتصادی، اجتماعی،زیست محیطی و روانی و افزایش فرصت و بهبود وضعیت زندگی برای افراد درون و برون سازمان است.از طرف دیگر، امکان دارد که سازمانهای دولتی در حل مسائل عمومی با حل یک مسئله، موجبات بروز مسئلۀ دیگر در جامعه پیرامون شوند که لازم است نسبت به این پیامدهای ناشی از تصمیم یا اقدامهای خود در عمل پاسخگو باشند.
 مسئولیت اجتماعی سازمان، رفتاری اخلاقی و پاسخگو نسبت به تبعات فعالیت های سازمان در قبال تمامی ذینفعان و اثربخشی این امر در تحقق خواسته های ذینفعان و رضایتمندی آنان است. نیاز به اشاره است که مسئولیت اجتماعی با پاسخگویی اجتماعی رابطه ای دوجانبه برقرار می کند. بر این مبنا "پاسخگویی" تعهد در قبال مسئولیت واگذارشده است. به عبارت دیگر، پاسخگویی اجتماعی عبارت است از درجۀ اثربخشی و بازدهی یک سازمان در نشان دادن پیگیری برای ایفای مسئولیت اجتماعی.
اهمیت پاسخگویی سازمان از آن جهت است که اگر دولت در مورد اعمال و تصمیمهای خود به مردم پاسخگو نباشد، مردم سالاری در حد شعار باقی خواهد ماند. در مقابل، دولت پاسخگو در یک جامعه شرایط جلب اعتماد عمومی را فراهم میکند که در نهایت باعث افزایش مشارکت عمومی خواهد شد.
در پایان اشاره به این نکته حائز اهمیت است که یکی از روش های مدرن اهتمام به مسئولیت اجتماعی مقوله محیط زیست و تاثیری است که سازمان ها و مخصوصا سازمان های دولتی خواه مستقیم و خواه غیر مستقیم بر محیط زیست می گذارند.تردد خودروی کارکنان سازمان ها و ادارت دولتی از یک طرف، تردد ناوگان حمل و نقل سازمان (سرویس سازمانی) از طرف دیگر و تردد خودری هر ارباب رجوع تاثیر غیر قابل انکاری در ایجاد ترافیک و آلودگی هوای کلان شهرهای کشور دارد.
از این رو یکی از چالش ها و معضلاتی که دوایر دولتی باید در حوزه مسئولیت اجتماعی به آن نگاه متفاوتی داشته باشند، کاهش اثرات زیست محیطی سازمان آنها بر جامعه و سلامتی آهاد جامعه است.
کارپولینگ یا همپیمایی یکی از مدرن ترین روش های امروزی برای کاهش اثرات محیط زیستی سازمان ها ، ادارت و شرکت ها در مقوله مسئولیت اجتماعی م باشد.کافیست مدیران ارشد سازمان، کارکنان خود را به استفاده بیشتر از سرویس های هم‌پیمایی و استفاده از کمتر از خودروهای شخصی برای ایاب و ذهاب به محل کار و بالعکس ترغیب کرده و فرهنگ استفاده حداکثری از ظرفیت صندل خالی خودروهای شخصی و همسفر شدن برای حضور در محل کار را بین کارکنان خود به عنوان یک مسئولیت اجتماعی توسعه دهند.
همچنین اختصاص بخشی از بودجه سالیانه مسئولیت اجتماعی سازمان در جهت حمایت از استارتاپ ها، کسب و کارهای نوپا و شرکت های دانش بنیان فعال در حوزه ارائه خدمات حمل و نقل هوشمند سبز مثل همپیمایی در کنار سایر امور عام المنفعه ای سازمان به عنوان مسئولیت اجتماعی انجام می دهد، علاوه بر اثرات زیست محیطی، باعث افزایش روحیه و توان این مجموعه های عمدتا جوان و پر انرژی خواهد شد و موجب کاهش روند مهاجرت نخبگان به سایر کشور ها را نیز در پی خواهد داشت.

برگرفته از مقاله : طراحی مدل مسئولیت اجتماعی برای سازمان های دولتی ایران با رویکرد اخلاقی و راهبردی