مزایای همپیمایی به صورت جامع و دسته بندی شده

پس از تولیدات انبوه خودروها، همواره تدارک زیرساخت لازم و ایجاد فضای مورد نیاز برای تردد آن ها از مهم ترین مسائل و موضوعات تصمیم گیری ها بوده و همیشه به عنوان دغدغه ای چالش زا در مدیریت شهری برشمرده شده است. بر اساس تاریخچه همپیمایی، در سال 1970 که بحران سوخت در آمریکا پدیدار شد، مدیران در سطح کلان متوجه شدند که راه ساده تری نیز برای این مشکل وجود دارد: مدیریت استفاده از منابع در راستای بهینه سازی. آن ها دریافتند که استفاده حداکثری از خودروهای در حال تردد، تعداد آن ها را کاهش میدهد و در نتیجه، فضای مورد نیاز برای تردد کم تر خواهد بود. این ایده محوری باعث شد تا دولت ها، به موازات هزینه و فعالیت برای زیرساخت ها و ساخت جاده و خیابان، به فرهنگ سازی درباره استفاده گروهی از خودروها و کاهش تعداد خودروهای در حال تردد، یعنی همپیمایی، نیز پرداختند. 

صحبت پیرامون تاریخچه همپیمایی و این که همپیمایی چیست بسیار طولانی است و میتوانید برای آشنایی دقیق با مفهوم همپیمایی، به صفحات مربوطه مراجعه نمایید؛ لیکن در این مقاله بر آنیم تا مزایای همپیمایی را به صورت دسته بندی و منظم شده شرح دهیم. این مزایا از سویی در ابعاد بعد فردی، سازمانی و جمعی و از سویی دیگر در ابعاد محیط زیستی، ترافیکی، سرمایه اجتماعی، مدیریت بهینه زمان، کاهش هزینه و افزایش بهره وری قابل بررسی هستند که در ادامه هر یک را به تفکیک شرح خواهیم داد.

 

 

با توجه به ایده محوری همپیمایی، در حالت استفاده و اجرای همپیمایی، در صورتی که شما صاحب خودروی شخصی بوده و از آن برای انجام همپیمایی استفاده کنید، اولا نیاز به استفاده هر روزه از خودروی خود نخواهید داشت و ثانیا در روزهایی که از خودروی خود استفاده کنید، زمان های تلف شده و مرده ای که در مسیر از دست میدهید، به فرصتی برای همصحبتی و کسب اطلاعات بدل خواهد شد و میتوانید از آن برای ساخت شبکه ارتباطی و اجتماعی خود بهره ببرید که هر یک از مواردی که ذکر شد، در زندگی شما مفید و مثمر ثمر خواهد بود.

همچنین اگر شما خودروی شخصی نداشته باشید، اولا زمان هایی که به انتظار برای استفاده از دیگر راه های حمل و نقل و پیمایش مسیر میگذرانید برای شما ذخیره خواهد شد و دیگر زمانی را برای آماده شدن سرویس حمل و نقلی (اتوبوس، تاکسی اینترنتی، تاکسی تلفنی و خطی و...) معطل نخواهید ماند؛ در ثانی همچون راننده، زمانی که شما برای پیمایش مسیر نیاز دارید، دیگر برای شما زمان مرده نخواهد بود و در کمترین حالت، میتواند برای شما ارتباطات بیشتر به ارمغان آورد.

 

نخستین علتی که باعث شکل گیری و رواج همپیمایی شده بود، همین کاهش هزینه ها (در زمینه سوخت) بود و دیگر مزایا پس از آن شناسایی شدند. یک خودرو، برای استفاده مداوم هر میزان هزینه داشته باشد، در همپیمایی این هزینه به یک چهارم میرسد و این از آن رو است که از حداکثر ظرفیت آن استفاده میشود. با توجه به هزینه های زندگی در عصر کنونی و سختی های کسب درآمد و نیز علی رغم دیگر مزایایی که همپیمایی در پی خواهد داشت، این دلیل هنوز از دلایل مهمی است که افراد را مجاب میکند تا به همپیمایی بپردازند.

 

شاید در نخستین نگاه همپیمایی نتواند در این حوزه موثر باشد اما با نگاه تخصصی میتوان دریافت که اتفاقا تاثیر مثبتی خواهد داشت. تا اواسط قرن گذشته، که هنوز سبک زندگی این چنین دچار تحول نشده بود، نیازهای روانی وابسته به جمع از طریق خانواده و خویشاوندان برطرف میشد و سلامت روانی افراد از این نظر در خطر نبود اما امروزه به علت مشغله فراوان و مهم تر از آن سبک زندگی نوین، دیگر امکان ارتباطات کافی و راضی کننده برای افراد وجود ندارد و از همین رو در دهه های اخیر، بحث سلامت روانی در محیط کاری بسیار پر رنگ شده است؛ چرا گکه محیط کاری بستری است که اکثر افراد بیشتر وقت خود را به صورت متمرکز در آن میگذرانند و بر همین اساس فرصت خوبی برای ارضای نیازهای روانی جمعی آن ها است. 

مقدمات گفته شده باعث میشود تا به این بیندیشیم که راهی برای ارضای نیازهای روانی جمعی افراد، نه در محیط و بستری مختص این کار، که در خلال فعالیت های دیگر روزمره بیابیم. از همین رو محیط کاری فرصت مناسبی است و در جهان امروز، میان همکاران روابط دوستانه، و میان دوستان روابط کاری فزونی یافته است. با همین دلیل، و با توجه به ارتباطات نسبتا صمیمی و دوستانه ای که میان افراد در طی همپیمایی شکل میگیرد، همپیمایی نیز میتواند به عنوان بازوی کمکی برای حفظ و اعتلای سلامت روانی به کار گرفته شود؛ چرا که بدون زحمت یا هزینه اضافه، بخشی از نیازهای روانی جمعی افراد را ارضا کرده و به سلامت روانی وحفظ آن کمک میکند.

 

 

همانگونه که گفته شد، اجرای همپیمای باعث کاهش تعداد خودروهای در حال تردد میشود؛ این بدان معناست که در شهری که همپیمایی به طور کامل اجرا شود، تعداد خودروها در خیابان ها به یک چهارم میرسد و از نتایج حتمی و لا یتخلف چنین کاری کاهش ترافیک خواهد بود. ناگفته نماند که شهرهای پر ترافیک همواره از کمبود 10 الی 30 درصدی ظرفیت معابر رنج میبرند و این یعنی هیچ شهری با یک چهارم خودروهای خود به مشکل ترافیک بر نخواهد خورد.

 

با همان علتی که همپیمایی ترافیک را کاهش میدهد، آلودگی هوا نیز در نتیجه همپیمایی کاهش خواهد یافت: کاهش تعداد خودروهای در حال تردد. شایان ذکر است که مثلا در کلان شهر اصفهان، روزهای آلوده شاخص آلودگی بین 100 تا 115 بوده است در حالی که شاخص آلودگی هوای سالم 100 و پایین تر است. در همین شرایط، کاهش سه چهارمی خوردوهای در حال تردد باعث کاهش 12 درصدی آلودگی هوا میشود؛ یعنی بدون امید داشتن به اصلاح سوخت، بهینه سازی صنایع، و دیگر کارها در حوزه مدیریت کلان و صرفا با استفاده از این شیوه مدیریت سفر، هوای شهرها میتواند همواره هوای اسلم بماند. 

 

با افزایش آلودگی هوا، خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی و سرطان نیز افزایش می یابد و بدیهی است که آن میزان از ابتلایی که به خاطر آلودگی هواست، با کاهش آلودگی از بین رفته و افراد کم تری به این بیماری ها مبتلا میشوند. همانگونه که گفته شد، اجرای همپیمایی باعث کاهش 12 درصدی آلودگی هوا میشود و این همان میزانی است که برای نگهداشتن هوای شهر در محدوده هوای سالم لازم است.

 

سرمایه های اجتماعی، همان شبکه ارتباطات انسانی افراد با یکدیگر است و در تعریفی آن را صمیمیت افراد جامعه با یکدیگر دانسته اند. همواره نرخ جرم و جنایت و تمایلات غیر اخلاقی و خشونت در جوامع مختلف با سرمایه اجتماعی رابطه عکس داشته و با کاهش هر یک دیگری افزایش یافته است و از همین رو آموزش فرهنگ صحیح و توجه به همنوع در نظام نوین آموزشی از ضروریات است. ارتباطاتی که در بخش مزایای فردی همپیمایی نقل شد، مصداق همین مفهوم سرمایه اجتماعی است؛ فلذا در همپیمایی ما افزایش سرمایه های اجتماعی و تزریق صمیمیت به جامع را خواهیم داشت. 

سرمایه اجتماعی، علی رغم گمنام بودن، مفهوم بسیار موثری است که حتی تحولات و انقلاب های اجتماعی و سیاسی نیز همواره در جوامعی اتفاق افتاده اند که سرمایه های آن زیاد بوده و افراد آن جامعه نسبت به یکدیگر احساس اعتماد نسبی و صمیمیت داشته اند.

 

به غیر از بستر لازم برای حرکت خودروهای شخصی، تدارک محلی برای نگهداری خودروها در طول روز از چالش های مهم است؛ پارک حاشیه ای و پارکینگ های عمومی (اعم از طبقاتی، پارکینگ مکانیزه و...) از ابتدای رواج خودروهای شخصی به عنوان مهم ترین راه حل ها شناخته شده اند. همچنین استفاده از حمل و نقل عمومی (نظیر اتوبوس، مترو، مونو ریل، تراموا و...)، به خاطر کاهش تعداد خودروهای در حال تردد ( یعنی خودروهای خارج از پارکینگ های شخصی)، در حل این مشکل نقش به سزایی دارند. بدیهی است همپیمایی، به خاطر کاهش تعداد خودروهای در حال تک سرنشین و استفاده حداکثری از ظرفیت آن ها، راه حلی موثر و قوی در این زمینه است که میتواند در کناردیگر راه ها، شهر ها و جوامع را از شر مشکلات مربوط به کمبود و یا تهیه جای پارک رهایی دهد.

 

سوخت، به عنوان نیروی لازم برای موتور متحرک صنایع، همواره از دغدغه های تمامی ملت ها بوده و همواره دولت ها در پی آن بوده اند تا بتوانند مصرف سوخت را تا جای ممکن کاهش دهند؛ از همین رو همواره یارانه های بسیاری برای فعالیت هایی که باعث کاهش مصرف سوخت، خصوصا سوخت های فسیلی، میشوند وضع شده است. با توجه به این نکته که سوخت غالب خودروها هنوز بنزین است، نقش همپیمایی با کاهش تعداد خودروهای در حال تردد در کاهش مصرف سوخت بدیهی است اما کاهش مصرف سوخت چه فوایدی برای جوامع در پی خواهد داشت؟ 

مهم ترین فایده مصرف بهینه و حداقلی سوخت های فسیلی، که به عنوان انرژی های تجدید ناپذیر هم شناخته میشوند، ذخیره آن ها برای مدت بیشتر و قابلیت استفاده در مدت طولانی تر است؛ با توجه به این که قدرت همواره در دست صاحبان انرژی بوده است، و با در نظر گرفتن این مهم که هنوز هیچ جایگزین مطمئن و کاملی برای سوخت های فسیلی و انرژی های تجدید ناپذیر یافت نشده است، میتوان دریافت که مهم ترین مزیتی که کاهش مصرف سوخت در پی خواهد داشت، پشتوانه ای است که تا پیدا شدن جایگزین برای سوخت های فسیلی فراهم میکند.

پس از آن، هزینه های گزافی که برای تولید سوخت ها، که همگی مشتقاتی از نفت یا گاز هستند، هزینه میشود، یکی از مهم ترین مزایایی است که میتوان برای کاهش مصرف سوخت بر شمرد. از آن جایی که بخشی از این هزینه ها از محل مالیات ها تامین میشود، صرفه جویی در مصرف سوخت باعث ذخیره مالیات ها میشود؛ یعنی با همان مالیات ها میتوان خدمات بیشتری به شهروندان ارائه داد.

همچنین تبعات بیماری زایی که دود ناشی از مصرف سوخت های فسیلی در پی دارد و نیز آلودگی محیطی در نتیجه مصرف سوخت و تبعات بی شمار زیانبار آن (نظیر گرمایش کره زمین، افزایش گازهای گلخانه ای، انقراض برخی گونه های جانوری و...) نیز با کاهش مصرف سوخت، کاهش می یابند و این بدان معناست که هم افراد کمتری به بیماری های ناشی از این آلاینده ها مبتلا میشوند و هم افراد مبتلای کم تری دچار مرگ و میر خواهند شد.

 

ترافیک، بیش از آن که مستقیما بر افراد هزینه بار کند، برای شهر هزینه آفرین است و این یعنی شهروندان، بیش از آن که برای استهلاک و سوخت خودروی در ترافیک مانده خود هزینه کنند، باید از طریق مالیات و عوارض شهری و هزینه های جمعی، این هزینه ها را جبران کنند. این هزینه ها شامل ساخت بسترهای ترافیکی، افزایش نیاز به فضای سبز در قبال خودروهای در حال تردد، هزینه های تولید سوخت، تولید مواد اولیه قطعات خودروها، افزایش استهلاک خودرو، کاهش درآمد زایی افراد به علت اتلاف وقت و... هستند.

 

از آنجایی که رابطه حجم ترافیک با میزان جرم و جنایت رابطه مستقیمی است و با افزایش هر یک دیگری نیز افزایش پیدا میکند، و نیز از آن جهت که ترافیک باعث افزایش فشارهای روانی و استرس ها میشود، هر حرکتی که بتواند منجر به کاهش ترافیک شود، باعث ارتقای سطح بهداشت روانی جامعه نیز میشود؛ با این مقدمات روشن میشود که همپیمایی، به غیر از افزایش سرمایه های اجتماعی و تعالی بخشیدن به فرهنگ و بهداشت روانی جامعه، از طریق کاهش یکی از مهم ترین عوامل استرس زای جهان امروزی، یعنی ترافیک، نیز باعث میشود تا جامعه از نظر روانی و فرهنگی حالت سالم تری را تجربه کند.

 

بسیاری از هزینه های مدیریت شهری در سطح کلان، هزینه های پنهانی است که شهرداری ها به عنوان متولیان این امر باید انجام دهند. پیش از شرح این هزینه ها لازم است مفهوم هزینه های آشکار و هزینه های پنهان در مدیریت کلان شهری تبیین شود.

هزینه های مدیریت کلان شهری در دو دسته هزینه پیدا و پنهان تقسیم بندی میشوند؛ هزینه های پنهان هزینه هایی هستند که در بعد مدیریتی و بدون آثار عینی مستقیم انجام میشوند مانند فرهنگ سازی، مدیریت جمعیت، تقسیم جمعیت، مدیریت سفر و امثالهم و هزینه های پیدا مربوط به پروژه ها و طرح هایی با نمود عینی است که از نظایر آن میتوان به پروژه های عمرانی، راه سازی، ساختمان سازی و... اشاره کرد. ناگفته نماند علی رغم اهمیت بیشتر هزینه های پنهان به عنوان وظایف اصلی مدیران در سطح کلان، در جوامع جهان سوم، به خاطر نظام آموزشی غیر مترقی و پیشرفته و عدم وجود تفکر انتقادی و توجه صرف به ظاهر امور و مغفول واقع شدن مبانی و لایه های عمیق در اعمال مدیران، همواره اکثر هزینه های مالی و انسانی و زمانی به هزینه های آشکار اختصاص می یابند؛ چرا که این پروژه ها دارای جنبه تبلیغاتی بسیار زیادی در این گونه از جوامع هستند و مثلا با وجود آن که افزایش اتوبان و گذر مخصوص خودرو معضل ترافیک را حل نمیکند، همچنان پافشاری بر ساخت معابر بیشتر وجود خواهد داشت. 

با این توضیح مشخص میشود که همپیمایی از  هزینه های پنهان بوده و به همین علت در میان مدیران غیر متخصص موردعلاقه نیست؛ لیکن همپیمایی، جز آن که بسیاری از هزینه های پنهان، خصوصا در بخش سرمایه های اجتماعی، را کاهش میدهد، باعث کاهش چشمگیر هزینه های آشکار و ذخیره بودجه های عمرانی میگردد؛ چرا که رابطه میزان نیاز به معابر با همپیمایی معکوس بوده و بدین معناست که هر چه همپیمایی رواج بیشتری یابد، نیاز به گذر مخصوص خودرو کم میشود و نتیجه این امر ذخیره بخشی از هزینه های عظیم عمرانی است.

 

در مدیریت کلان یکی از مهم ترین مسائل همواره میزان پذیرش اجتماع در افراد است؛ چرا که اجرای قوانین و اصلاح ایرادات فرهنگی و یا عرفی، تنها با بازوهای قانونی امکان پذیر نبوده و نیازمند میل درونی افراد برای این تغییرات و پذیرش قوانین است و این میل، خود از نهادینه شدن اجتماع به عنوان ارزش در افراد حاصل میشود. با این مقدمه میتوان همپیمایی را در کنار نظام آموزشی، خانواده، حرکات داوطلبانه اجتماعی و... جزو فعالیت های مبتنی بر اجتماعی کردن افراد برشمرد.

 

در جهان امروزی بخش عمده ای از هزینه های عمرانی در سطح کلان، مربوط به احداث راه ها و پروژه های راه سازی است که از جمله این پروژه ها میتوان به تعریض خیابان ها، اصلاح ساختار شهری و تغییر نقشه شهری، احداث بزرگراه ها و اتوبان ها، احداث پل ها و نظایر آن اشاره کرد که همگی با هدف تسهیل تردد خودرو ها و وسائل نقلیه طراحی و اجرا میشوند. همپیمایی راه حل معکوسی است که به جای تاکید بر افزایش ظرفیت خیابان ها، بر استفاده حداکثری از ظرفیت خودروهای در حال  تردد تاکید داشته و با همین ایده، بسیاری از هزینه های مربوط به بخش راه سازی در پروژهه ای عمرانی را حذف میکند؛ چرا که تعداد خودروهای در حال تردد را کاهش میدهد و این یعنی نیاز بیشتر به راه ها و جاده ها را از بین میبرد.

 

مزایای همپیمایی در بعد جمعی آنچنان زیاد و پر رنگ و موثر است که برای دستیابی به هر یک از آن ها به تنهایی از طریق راه های دیگر باید هزینه های بسیاری کرد. همچنین به علت تازگی نسبی این مفهوم، هنوز همپیماییموضوع بسیاری از تحقیقات است تا بتوان از کم و کیف مزایای آن هرچه دقیق تر سخن گفت.

 

 رویداد ها، فارغ از موضوع خود، همواره در پی تاثیر گذاری بر افراد حاضر در رویداد بوده و برای دستیابی به آن راه های مختلفی را اجرا میکنند. همچنین بخش سنگینی از مدیریت رویداد، به مدیریت محیطی رویداد اختصاص دارد که از مهم ترین چالش های آن تامین محل پارک برای خودروی شرکت کنندگان است. استفاده از همپیمایی در رویدادها هم از نظر تاثیر گذاری هم تسهیل در مدیریت محیطی موثر است که برای آشنایی دقیق با مفاهیم آن میتوانید به همپیمایی رویدادی مراجعه کنید.